Kleiwinning in Nederland geeft nieuwe natuur, voorkomt overstromingen én biedt de grondstof voor duurzame keramische bouwmaterialen zoals metselbaksteen, straatbaksteen en keramische dakpan.
Kleiwinning als financiële motor van gebiedsontwikkelingen
In het projectenboek 2021 van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) is een artikel verschenen over kleiwinning. Hieruit blijkt dat grondstoffenwinning en gebiedsontwikkeling hand in hand gaan. Kleiwinning is een financiële motor om een mooi gebied te ontwikkelen.
Lees meerWaardevolle natuurontwikkeling langs grote rivieren (rapport)
In januari 2021 verscheen het rapport 'Waardevolle natuurontwikkeling langs de grote rivieren'. In bijna heel Nederland staat de biodiversiteit onder druk, behalve in het rivierengebied. Dit is het grootste succes van het programma Nadere Uitwerking Rivierengebied (NURG).
Lees meerBouwkeramiek in lijst bouwmaterialen met hernieuwbare input
Op verzoek van de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland maakten EIB (Economisch Instituut voor de Bouw) en Metabolic een gedetailleerd beeld van de materiaalstromen in de Nederlandse bouw en de totale milieu-impact daarvan voor het peiljaar 2014.
Lees meerToekomstplan ‘Ruimte voor Levende Rivieren’ gelanceerd
Op woensdag 27 november is het plan ‘Ruimte voor Levende Rivieren’ van het Wereld Natuur Fonds en vijf andere natuurbeschermingsorganisaties aangeboden aan minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat.
Lees meerStudenten doen onderzoek naar mogelijkheid sedimentmotor
De afgelopen maanden hebben studenten van hogeschool Van Hall Larenstein en Hogeschool Arnhem Nijmegen onderzoek gedaan naar een ‘sedimentmotor’; het versnellen van de afzetting van sediment.
Lees meer330 hectare extra ondiep water
Kleiwinning in het rivierengebied beperkt zich tot het reliëfvolgend afgraven van het kleipakket, waardoor veelal ondiep water (tot 3 meter) ontstaat. Doordat in ondiep water licht tot de bodem kan doordringen ontstaat een zuurstofrijk systeem met veel plantengroei. Het water warmt bovendien snel op en is daardoor uitstekend opgroeihabitat voor bijvoorbeeld vissen en insecten.
De meerwaarde van kleiwinning
De meerwaarde van kleiwinning na analyse van 18 kleiwinprojecten
Uit inventarisatie en analyse van 18 kleiwinprojecten volgt dat kleiwinning vier winnaars telt: de waterstand, de natuur, het ontwikkelde (recreatie)gebied en de bouw. Kleiwinning geeft maatschappelijke meerwaarde en klei is een duurzaam gewonnen grondstof met een groot beschermend karakter. Na analyse van 18 projecten bleek dat tussen 2000 en 2016 deze projecten door kleiwinning gezorgd hebben voor:
- 40 cm waterstandsverlaging
Het verlagen van het zomerbed zorgt voor meer ruimte voor de rivier. De genoemde projecten zorgen in totaal voor een waterstandsverlaging van 40 cm bij maatgevend hoogwater (MHW). Maatgevend hoogwater is een waterstand die theoretisch eens in de 1250 jaar voorkomt. - 1800 hectare nieuwe natuur
Agrarische gronden zijn door kleiwinning – al dan niet in combinatie met zandwinning – omgevormd tot natuur. De grond wordt door de omzetting van agrarische grond naar natuurgrond 85% minder waard. Dit wordt gefinancierd door kleiwinners en de keramische industrie. Gebruik van bakstenen en keramische dakpannen draagt hiermee bij aan de vorming van nieuwe natuur. - 70 km extra lengte natuurvriendelijke oever
Door kleiwinning zijn vele oevers volgens een flauw talud aangelegd, welke waardevol zijn voor aquatisch gebonden flora en fauna. - 35 km gerealiseerde lengte nevengeul
Door kleiwinning zijn vele nevengeulen aangelegd. Een nevengeul is een min of meer parallel aan de hoofdstroom van een rivier lopende watergang. De rivieren in Nederland bestonden vroeger voor een belangrijk deel uit nevengeulen. Oude nevengeulen zijn vaak door menselijk ingrijpen of op natuurlijke wijze geheel of gedeeltelijk verland. Door kleiwinning worden deze oude patronen vaak weer zichtbaar. - 330 hectare extra ondiep water
Kleiwinning in het rivierengebied beperkt zich tot het reliëfvolgend afgraven van het kleipakket, waardoor veelal ondiep water (tot 3 meter) ontstaat. Doordat in ondiep water licht tot de bodem kan doordringen ontstaat een zuurstofrijk systeem met veel plantengroei. Het water warmt bovendien snel op en is daardoor uitstekend opgroeihabitat voor bijvoorbeeld vissen en insecten. - 283.500 kg stikstof reductie per jaar
Op basis van mestgiftenkengetallen afkomstig van het Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) wordt per hectare agrarische grond 170 kg stikstof per jaar toegediend. Doordat veel gebieden door kleiwinning wordt omgevormd naar natuur is als gevolg van kleiwinning sprake van een duurzame reductie van de stikstof in de bodem. - 22.700 kg ammoniak uitstoot reductie per jaar
Van de eerder genoemde hoeveelheid stikstof komt uiteindelijk 8% vrij in de vorm van ammoniak (NH³) bij het bemesten van grond. Door de omvorming van landbouw naar natuur is als gevolg van kleiwinning sprake van een duurzame verbetering van de luchtkwaliteit. - Ca. 5,5 miljoen m3 gewonnen (keramische) klei
De klei die in de uiterwaarden is gewonnen ten behoeve van de (bouw)keramische industrie of als dijkenklei is ingezet. Dat is voldoende klei voor bakstenen en dakpannen van meer dan 400.000 nieuwe eengezinswoningen.
Download hier het rapport Duurzame Kleiwinning.
1.800 hectare nieuwe natuur
Agrarische gronden zijn door kleiwinning – al dan niet in combinatie met zandwinning – omgevormd tot natuur. De grond wordt door de omzetting van agrarische grond naar natuurgrond 85% minder waard. Dit wordt gefinancierd door kleiwinners en de keramische industrie. Gebruik van bakstenen en keramische dakpannen draagt hiermee bij aan de vorming van nieuwe natuur.
projecten
Om te onderbouwen in hoeverre kleiwinning duurzaam is en in ruimtelijke zin meerwaarde genereert zijn 18 gerealiseerde projecten langs de Grote Rivieren geselecteerd waar de winning van klei in belangrijke mate heeft bijgedragen aan de inrichting van het landschap.
Per project is een analyse gemaakt van het inrichtingsconcept, uitvoering en meerwaarde-effecten. Tevens zijn per project de resultaten kwantitatief vastgelegd waaronder de hoeveelheid gewonnen klei, het gerealiseerde waterstandseffect en de oppervlakte nieuwe natuur. Bovendien is bij de beschreven projecten de klei als grondstof gebruikt ten behoeve van de fabricage van grof-keramische producten.
Nederasselt - de Coehoorn
Keent
Loonse Waard
Batenburg - Boyenkamp
Hemelrijkse Waard
Millingenwaard (oud)
Millingenwaard (nieuw)
Bemmelse Waard
Stadswaard - Nijmegen
Gouveneurpolder
Leeuwensche Waard
De Blauwe Kamer
Palmerswaard (oud)
Palmerswaard (nieuw)
Amerongen (Oost)
Amerongen (West)
Sandenburgerwaard
Vaalwaard
Rha Breukink
Rammelwaard
Hooge Waard
40 cm waterstands daling
Het verlagen van het zomerbed zorgt voor meer ruimte voor de rivier. De genoemde projecten zorgen in totaal voor een waterstandsverlaging van 40 cm bij maatgevend hoogwater (MHW). Maatgevend hoogwater is een waterstand die theoretisch eens in de 1250 jaar voorkomt.
Wat vindt natuurbeschermend Nederland?
Gelderse Natuur en Milieufederatie (GNMF)
“Sinds bij de Gelderse Natuur en Milieufederatie het prijswinnende ‘Plan ooievaar’ uitkwam, in 1986, is de natuur in en langs onze rivieren er geweldig op vooruit gegaan. Op een slimme manier is gekozen voor een combinatie van ruimte geven aan de rivier (hoogwaterveiligheid) en natuurontwikkeling, met veel ruimte voor recreatie. Met een goed ontwerp is kleiwinning nu veelal geen bedreiging meer, maar juist een uitkomst en economische drager. Ook voor de toekomst biedt dit nog volop kansen.”
Fons Mandigers – Gebiedsmanager Natuurmonumenten
“Natuurmonumenten wil de diversiteit en veerkracht van riviernatuur langs de Maas versterken. Natuurlijke landschapsvormende processen en rivierdynamiek krijgen weer meer ruimte langs de Maas. Een goede doorstroom van hoogwater in de uiterwaarden is daarbij ontzettend belangrijk. Door een juiste inrichting en natuurbeheer kunnen de hoogwaterveiligheid van bewoners van het aangrenzende binnendijkse gebied beter geborgd worden. Door rivier verruimende maatregelen wordt de afvoercapaciteit vergroot én ontstaan er nieuwe kansen voor natuur en landschap. Natuurontwikkeling en kleiwinning zijn hierbij een ijzersterke combinatie”.
Petra Souwerbren – Directeur ARK Natuurontwikkeling
“De tijd dat kleiwinning leidde tot diepe levenloze plassen in het landschap ligt ver achter ons. De bakens werden verzet toen halverwege de jaren negentig ARK Natuurontwikkeling, het Wereld Natuur Fonds en de kleiwinners de handen ineen sloegen. Dankzij de winning van klei zijn bijvoorbeeld de Millingerwaard en de uiterwaarden bij Slot Loevestein ingericht. Deze gebieden hebben zich ontwikkeld tot prachtige natuurgebieden met een grote soortenrijkdom en daar is ARK Natuurontwikkeling trots op. Bouwen met baksteen is bouwen aan het landschap!”